Czynniki ryzyka stanów zapalnych dolnego odcinka narządów płciowych
Najczęściej występującą grupą schorzeń intymnych u kobiet w wieku prokreacyjnym są stany zapalne zarówno dolnego odcinka narządów płciowych, jak i narządów płciowych położonych wewnątrz jamy brzusznej. Do pierwszej grupy zalicza się srom, pochwę oraz szyjkę macicy, zaś do drugiej – jajowody, macicę, przymacicza i jajniki. O ile wewnętrzne narządy płciowe pozostają w pełni jałowe, o tyle narządy płciowe dolnego odcinka są silnie skolonizowane drobnoustrojami tworzącymi tzw. mikroflorę pochwy. Specyficzne, kwaśne środowisko o pH 4,5 ma za zadanie chronić śluzówkę pochwy przed inwazją drobnoustrojów chorobotwórczych, choć w stanach osłabionej odporności organizmu lub zaburzeń flory fizjologicznej może dojść do ekspansji któregoś z jej składników i przekształcenia w patogen inwazyjny. Przykładem mogą być grzyby z rodzaju Candida, bakterie Gram-dodatnie oraz Gram-ujemne, a także mykoplazmy spotykane powszechnie w mikroflorze zdrowych kobiet. Warto dodać, że wydzielina pochwy oraz szyjki macicy stanowi skuteczną barierę przeciwko licznym patogenom poprzez zachowanie śluzowej konsystencji oraz zawartość lizozymu, białek dopełniacza, laktoferyny czy cynku. Zapobiega także zakażeniom jatrogennym. W razie uszkodzenia błony śluzowej pochwy (np. na skutek intensywnych ruchów frykcyjnych w trakcie współżycia) dodatkowym czynnikiem obronnym jest szybka migracja leukocytów i makrofagów do śluzu szyjkowego, a także wzrost stężenia przeciwciał IgA.
Mimo skutecznych mechanizmów obronnych, może się zdarzyć, że dojdzie do inwazji zewnętrznego patogenu lub nadmiernego namnażania wybranego drobnoustroju flory fizjologicznej. Wśród bakterii Gram-dodatnich najczęstszą przyczynę stanów zapalnych stanowią drobnoustroje rodzaju: Streptococcus, Staphylococcus (zwłaszcza gatunek S. epidermidis) oraz Corynebacterium. Bakterią Gram-ujemną kolonizującą narządy płciowe kobiety jest Escherichia coli. Oprócz tlenowych bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, u około 70–90% kobiet można wyizolować także szczepy beztlenowe. Zalicza się do nich drobnoustroje z rodzajów: Peptococcusy, Peptostreptococcusy, różne gatunki Bacteroides oraz Fusobacterium. Pozostałą część wydzieliny pochwowej stanowią grzyby z rodzaju Candida oraz mikoplazmy Ureaplasma. Biocenoza pochwy wykazuje dużą zmienność w zależności od dnia cyklu miesiączkowego, ciąży, zażywanych leków hormonalnych, menopauzy czy przebytych operacji ginekologicznych.
Stany zapalne mogą mieć podłoże infekcyjne (wskutek zakażenia danym drobnoustrojem, np. rzęsistkiem pochwowym) lub podłoże pooperacyjne, w którym zakażenie pojawia się wskutek nieprawidłowej osłony antybiotykowej lub jej braku. Nieleczone stany zapalne, podobnie jak zaburzona flora bakteryjna dolnego odcinka narządów płciowych, mogą stać się punktem wyjścia zakażenia wstępującego, które następnie może przekształcić się w zakażenie ogólnoustrojowe.
Stany zapalne sromu
Czynnikiem znacznie utrudniającym zachowanie higieny okolic płciowych kobiety jest bliskie sąsiedztwo narządów płciowych dolnego odcinka oraz końcowego odcinka układu wydalniczego – cewki moczowej. Anatomiczne sąsiedztwo tych struktur sprawia, że łatwo o równoczesne zakażenie obydwu układów. Najczęstszą przyczyną zakażeń w obrębie samego sromu jest jednak nieprawidłowa higiena, urazy mechaniczne oraz drażniący wpływ zakażonej wydzieliny pochwowej. Głównym objawem zakażenia sromu jest uporczywy świąd prowokujący do drapania. Infekcję powodują zarówno wirusy, bakterie, grzyby, jak i pasożyty, np. wesz łonowa czy owsiki. Najpowszechniejsze zakażenia bakteryjne obejmują czyraczność sromu, ostre zapalenie oraz ropień gruczołu przedsionkowego (Bartholina), przy czym leczenie pierwszych dwóch przypadłości jest leczeniem dermatologicznym. W przypadku ropnia gruczołu Bartholina konieczna jest ewakuacja wydzieliny i oczyszczenie powstałej loży. Schorzenie ma charakter nawrotowy. W przypadku zakażenia sromu należy położyć szczególny nacisk na zachowanie czystości, częste osuszanie skóry, natomiast niewskazane jest golenie krocza do momentu zaleczenia stanu zapalnego. Zaleca się wyłącznie krótkie przystrzyżenie owłosienia łonowego.
Ostre zapalenie gruczołu Bartholina to uporczywa dolegliwość o nawrotowym charakterze, cechująca się stopniowym narastaniem dyskomfortu w wyniku powiększania się torbieli gruczołu przedsionkowego większego. Dzieje się tak w sytuacji niedostatecznego lub braku odpływu produkowanej przezeń wydzieliny. Zakażenie zawartości torbieli przyjmuje postać ropnia, a do objawów miejscowych w krótkim czasie dochodzą dodatkowe objawy, takie jak: silny ból warg sromowych, niemożność przyjęcia pozycji siedzącej, niemożność chodzenia. Patogenami odpowiedzialnymi za powstanie ropnia są głównie bakterie E. coli, Proteus, Neisseria oraz Bacteroides. W niektórych przypadkach następuje samoistne pęknięcie ropnia, lecz często kobieta wymaga pomocy lekarskiej – nacięcia torbieli, ewakuacji wydzieliny oraz wykonania drenażu jamy gruczołu. Po pęknięciu samoistnym należy założyć sączek do jamy gruczołu. Nawrót dolegliwości może być spowodowany niedostatecznym nacięciem lub drenażem, a w przypadku wielokrotnych nawrotów należy rozważyć marsupializację ropnia. Zabieg ten polega na podszyciu ropotwórczej błony bezpośrednio do brzegu nacięcia, co ułatwia gojenie rany. Antybiotykoterapię przy użyciu półsyntetycznej penicyliny przez okres 7–10 dni stosuje się głównie u kobiet ciężarnych, u których istnieje ryzyko rozprzestrzenienia się zakażenia. U kobiet bez objawów ogólnych lub będących w początkowych stadiach rozwoju ostrego zapalenia gruczołu Bartholina antybiotykoterapia jest bezsensowna, gdyż tylko hamuje proces chorobowy, nie zatrzymując go dostatecznie. Analogiczne postępowanie dotyczy ropnia gruczołu Skene’a, lecz jest to schorzenie spotykane rzadko.
Wirusowe zapalenie sromu spowodowane jest głównie opryszczką oraz kłykcinami kończystymi. Zapalenie opryszczkowe w większości przypadków generuje wirus HSV-1 (85% diagnoz). Wariant HSV-2 częściej dotyczy opryszczkowego zapalenia jamy ustnej, choć w 15% przypadków powoduje także zakażenia sromu. Objawem choroby są wieloogniskowe, drobne, sączące się...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem