Dobre przygotowanie do ciąży i odpowiednie nawyki żywieniowe w jej trakcie mają wpływ na metabolizm rozwijającego się płodu, ale i funkcjonowanie małego człowieka w późniejszym życiu. Coraz więcej i częściej mówi się i prowadzi badania na temat płodowego programowania metabolicznego, innymi słowy – płodowej genezy chorób wieku dorosłego. Przypisuje mu się wpływ na zwiększone lub zmniejszone ryzyko występowania chorób cywilizacyjnych w późniejszym życiu. Wśród nich wymienia się
m.in.: otyłość, cukrzycę, nadciśnienie, niektóre nowotwory czy osteoporozę i choroby sercowo-naczyniowe. Dzięki tej wiedzy znaczenie edukacji na temat prawidłowego stylu życia i diety wydaje się jeszcze ważniejsze nie tylko ze względów zdrowotnych, ale również społecznych i ekonomicznych, człowiek bowiem ma większe szanse na prawidłowe funkcjonowanie w świecie tylko wtedy, kiedy jego zdrowie jest w dobrym stanie. Już w roku 2004 WHO opublikowała dokument mówiący o zależności zdrowej diety w ciąży i zdrowia po narodzinach.
Mówiąc o wpływie odżywiania na ciążę, należy podkreślić, że jest to oddziaływanie zarówno na rozwijający się płód, jak i na łożysko. Prawidłowe będzie dostarczało wewnątrzmacicznie wszelkich niezbędnych składników odżywczych i tlenu, a także stanowić będzie skuteczną barierę przed szkodliwymi czynnikami. Niedostateczne odżywienie kobiety nie pozwoli ciąży rozwinąć się w sposób prawidłowy i wytworzyć odpowiednich szlaków endokrynnych, epigenetycznych i innych, co niekorzystnie wpłynie na płód. Dlatego mówiąc o diecie w ciąży, nie mówimy wyłącznie o wpływie na sam płód, a na cały organizm matki, wraz z łożyskiem.
Oczywiste wydaje się, że kobieta nieobciążona chorobami przewlekłymi ma większe szanse na bezproblemowe zajście w ciążę, prawidłowy jej rozwój i w dalszej kolejności zdrowe potomstwo. Odchylenia w stanie odżywienia przyszłej matki powodują często zaburzenia w składzie ciała i gospodarce hormonalnej, co może bezpośrednio utrudniać koncepcję. Niedożywienie będące wynikiem choroby lub błędnego sposobu żywienia zmniejsza wewnątrzmaciczny wzrost płodu, co może skutkować nawet o 10% mniejszą masą urodzeniową dziecka. Kobiety z niedowagą sprzed ciąży częściej rodzą dzieci z małą masą urodzeniową, a ta grupa noworodków jest predysponowana to częstszego rozwoju chorób w życiu dorosłym [1, 2]. Niedobory żywieniowe mają największy wpływ na powyższe w okresie okołoimplantacyjnym i gwałtownego wzrostu łożyska. Mając świadomość niedożywienia występującego (lub prawdopodobieństwa jego wystąpienia) u ciężarnej lub u przyszłej matki, należy baczniejszą uwagę zwrócić na podaż odpowiednich składników odżywczych. Mowa tu również, a może nawet w szczególności, o matkach nastoletnich, w przypadku których rozwijająca się ciąża konkuruje z rozwojem ich organizmu, co może mieć negatywny wpływ i na matkę, i na dziecko.
Z drugiej strony obserwuje się znaczący wzrost odsetka kobiet borykających się z problemem nadwagi czy otyłości. Przekarmienie, które występuje w ich przypadku, może być wynikiem nadmiernej podaży białek i energii, a te mogą mieć negatywny wpływ na rozwój płodu. Dodatkowo w tej grupie częstotliwość występowania chorób przewlekłych i cywilizacyjnych jest znacząco wyższa, co równolegle nie sprzyja rozwijającej się ciąży.
Naturalne w tym okresie jest to, że zapotrzebowanie na energię, składniki odżywcze i płyny zwiększa się. Spoczynkowy wydatek energetyczny organizmu wzrasta wraz z rozwojem płodu i łożyska. Jest też wynikiem zwiększonej pracy serca i płuc. Dlatego już pod koniec pierwszego trymestru dzienne zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się o około 150 kcal, w drugim trymestrze –
o 360 kcal, a w trzecim – nawet o 475 kcal, co powinno być uwzględnione w codziennym jadłospisie [3]. Konieczne jest przy tym odpowiednie zbilansowanie posiłków pod względem ich składu. W ciąży zapotrzebowanie na białko zwiększa się z 0,9 grama na kilogram masy ciała ciężarnej do 1,2 grama. W diecie ciężarnej tłuszcze stanowić powinny 20–35% zapotrzebowania energetycznego, przy czym w II trymestrze należy dołączyć dodatkowe 8–14 g/dobę, w III trymestrze dodatkowe 11–18 g/dobę w stosunku do wartości sprzed ciąży. Należy ograniczać spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych. Prawidłowa gospodarka lipidowa w ciąży ma ogromne znaczenie dla rozwijającego się płodu i przemian tłuszczowych w rozwijającym się organizmie. Ze względu na rozwój ośrodkowego układu nerwowego ważna jest odpowiednia podaż długołańcuchowych kwasów tłuszczowych omega-3. Co więcej, wykazano pozytywny wpływ wzbogacania pożywienia (w ciąży i po niej) w kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 na rozwój intelektualny dzieci [4, 6]. Zalecenia żywieniowe dotyczące spożycia węglowodanów mówią o zwiększeniu ich podaży ze 130 gram do 175 gram na dobę, z uwzględnieniem odpowiedniej ilości błonnika (nie mniej niż 25 gram na dobę). Metabolizm węglowodanów w ciąży zmienia się, zmniejsza się zdolność insuliny do zużywania glukozy i zwiększa się jej produkcja. Wpływ insuliny na rozwój płodu jest nadal badany. Dlatego tak ważne jest, aby dieta kobiety ciężarnej była dobrze zbilansowana pod kątem węglowodanów, bazowała na tych złożonych. Ilość spożywanej przez ciężarną wody powinna być podzielona na mniejsze objętości i pita przez cały dzień, a ogólny bilans dzienny powinien mieścić się między 2 a 2,5 litra (ok. 2300 ml). Okres ciąży, ale i karmienia piersią, jest tym, w którym zmiany zapotrzebowania na wodę są bardziej odczuwalne ze względu na czynniki zewnętrzne (aktywność, temperatury), stąd należy edukować pacjentki i w tym zakresie.
Nawet najlepiej skomponowana przed ciążą dieta może nie zawierać wszelkich niezbędnych witamin i składników odżywczych, na które zwiększa się zapotrzebowanie w tym okresie. Zapotrzebowanie na witaminy A, E, C, B1, B2, niacyny, B6, foliany, B12, kwas pantotenowy, choliny, a także składniki mineralne: wapń i fosfor (zwłaszcza u ciężarnych poniżej 19. roku życia), magnez, cynk, miedź, selen, jod, zwiększa się. Dla najważniejszych opracowano zalecenia suplementacyjne, o których poniżej. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników [5] podkreślają, że głównym źródłem składników odżywczych ma być zbilansowana dieta kobiety ciężarnej. Stosowanie prepar...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
